Phạm Nhật Vượng sinh năm 1968 tại Hải Phòng. Cha ông là Phạm Nhật Quang- một quân nhân, phục vụ trong lực lượng Không quân, Quân đội Nhân dân Việt Nam. Mẹ ông bán trà rong trên phố.

Năm 1982 ông theo học và tốt nghiệp và năm 1985 tại trường Trường Trung học phổ thông Kim Liên, quận Đống Đa, Hà Nội. Đến năm 1987, ông thi đỗ Đại học Mỏ địa chất Hà Nội và nhờ thành tích xuất sắc trong môn Toán, ông được học bổng du học ở trường Đại học Thăm dò địa chất Liên bang Nga (tiếng Anh: Russian State Geological Prospecting University, tiếng Nga: Российский государственный геологоразведочный университет, РГГРУ (MGRI-RSGPU)), theo ngành kinh tế địa chất. Năm 1993, ông tốt nghiệp Đại học MGRI-RSGPU, và thành lập gia đình.

Phạm Nhật Vượng là người sáng lập và chủ tịch của Tập đoàn Vingroup, một trong những tập đoàn lớn nhất của Việt Nam với doanh thu 2,6 tỷ USD (doanh thu năm 2016). Công ty, chiếm hầu hết doanh thu từ việc bán nhà ở và căn hộ, đang mở rộng nhanh chóng trong lĩnh vực bán lẻ, hậu cần, nông nghiệp, giáo dục và y tế. Thông qua Vinmart và Vinmart +, hiện nay có hơn 1.000 siêu thị và cửa hàng tiện lợi. Nó cũng đã xây dựng 31 trung tâm mua sắm, và thông qua Vinpearl, hiện đang điều hành hơn 5.000 phòng khách sạn 5 sao trên toàn quốc. Dự án lớn nhất của nó, công viên trung tâm thương mại nổi bật với trị giá 1,5 tỉ đô la bao gồm tòa nhà chọc trời cao 81 tầng, các tòa nhà chung cư và công viên tương tự Công viên Trung tâm của thành phố New York, sẽ được hoàn thành vào năm 2018. Tiếp theo là VinCity, thương hiệu của các dự án nhà ở giá cả phải chăng. Phạm học ở Moscow, sau đó chuyển đến Ukraine, nơi ông bắt đầu Technocom, nhà sản xuất mì ăn liền. Ông chuyển về Việt Nam năm 2001 và chuyển sang bất động sản, cuối cùng bán Nestle cho công ty thực phẩm của ông trong năm 2009. Ông vẫn là người giàu nhất tại Việt Nam, với một tiết lộ gần đây tiết lộ rằng ông sở hữu gần 65% công ty, trực tiếp và gián tiếp thông qua một công ty cổ phần, Tập đoàn Đầu tư Việt Nam.

Tính đến 28/10/2017, giá trị tài sản của Phạm Nhật Vượng là 3,1 tỷ USD, theo Forbes.